فصل دوم ـ قلمرو اجرای قوانین جزائی در مکان
موضوعات قابل بحث و بررسی ذیل عنوان قلمرو اجرای قوانین جزائی در مکان، عبارتند از: 1- تشخیص صلاحیت محاکم کیفری ایران جهت رسیدگی به جرم 2- مبنای صلاحیت محاکم کیفری ایران در رسیدگی به جرم. توضیحاً آنکه، همانگونه که می دانیم اصل صلاحیت در امور کیفری، عنصری وابسته به حکومت است و حاکمیت ها معمولا صرفا به جرائمی رسیدگی می کنند که به نحوی به حاکمیت آنها مربوط باشد. بنابراین براساس قوانین کشورمان، در وهله اول باید ارتباط جرم با حاکمیت ایران احراز شود (عناصر مورد نظر عبارتند از محل وقوع جرم- موضوع جرم- مرتکب جرم- بزه دیده جرم- آثار جرم- مستند قانونی جرم) و در وهله دوم بررسی گردد مبنای صلاحیت محکمه ایرانی جهت رسیدگی به جرم واقع شده چیست.
توجه داشته باشید که اصل بر سرزمینی بودن صلاحیت در امور کیفری است (قلمرو هوایی-زمینی- دریایی). از این رو، در تشخیص صلاحیت در امور کیفری، ابتدا باید بررسی گردد آیا جرم در قلمرو حاکمیت جمهوری اسلامی ایران رخ داده است یا خارج از آن. براین اساس، اگر جرم بطور کامل یا بخشی از آن در ایران رخ داده باشد، به موجب اصل صلاحیت سرزمینی، محاکم ایران صلاحیت رسیدگی دارند (مگر در مواردی خاص مثل وجود مصونیت دیپلماتیک) و در این مورد، نوبت به بررسی دیگر صلاحیت ها نمی رسد. به عبارت دیگر، بعد از احراز وقوع جرم در قلمرو سرزمینی ایران، صلاحیت محکمه ایرانی براساس اصل سرزمینی بودن محقق گردیده و نیازی به بررسی دیگر انواع صلاحیت ها نیست. در معنای روشن تر، وقتی مبنای صلاحیت محاکم ایران برای رسیدگی به جرم، اصل سرزمینی بودن نباشد، لزوماً و حتماً جرم کاملاً خارج از قلمرو (هوایی-زمینی-دریایی) حاکمیت ایران رخ داده است.
مبنای صلاحیت محاکم کیفری ایران جهت رسیدگی به جرائمی که خارج از قلمرو حاکمیت ایران رخ داده است، حسب مورد یکی از موارد ذیل خواهدبود: ارتکاب جرائمی خاص در خارج از ایران علیه منافع حیاتی کشور توسط هر شخصی با هر تابعیتی و در هر کجای دنیا (ماده 5)، جرائم ارتکابی توسط مستخدمان دولت ایران (با هر تابعیت) در خارج از ایران در رابطه با وظایف محوله و جرائم ماموران سیاسی و کنسولی و سایر وابستگان دولت ایران در ممالک خارجه (ماده 6)، جرائم ارتکابی توسط اتباع ایرانی در خارج از ایران علیه هر شخصی با هر تابعیتی با شرایط ذکر شده در ماده 7، جرائم ارتکابی خارج از ایران علیه تبعه ایران یا علیه کشور ایران ( غیر از جرائم موضوع ماده 5 ) توسط هر بیگانه و غیر ایرانی با شرایط ذکر شده در ماده 8 ، جرائم ارتکابی در خارج از ایران که به موجب عهدنامه های بین المللی و کنوانسیون ها و قطعنامه های سازمان ملل جرم انگاری شده و مجرم در هر کشوری که یافت گردد باید محاکمه شود (ماده 9).
یادآوری می گردد هر کدام از مبانی فوق، ذیل عنوان خاصی به شرح آتی در حقوق کیفری شناخته می شوند: مواد 3 و 4 (اصل صلاحیت سرزمینی)، ماده 5 (اصل صلاحیت واقعی)، ماده 6 (اصل صلاحیت دیپلماتیک)، ماده 7 (اصل صلاحیت شخصی مثبت یا اصل صلاحیت فعال)، ماده 8 (اصل صلاحیت شخصی منفی)، ماده 9 (اصل صلاحیت جهانی).
در این فصل از قانون مجازات اسلامی باید به مقررات حاکم بر موضوعاتی مانند کشتی های نظامی و غیر آن، دریای آزاد، هواپیما و کشور صاحب پرچم و محل ثبت آنها نیز توجه کرد.
نشر بدون ذکر منبع جایز نیست- دکتر ابوالفضل یوسفی
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.